Bereid
Hieronder de tekst van de toespraak, zoals op 4 mei 2012 door mij uitgesproken bij de dodenherdenking in Lewenborg, op de nieuwe begraafplaats van Noorddijk.
Januari 1942. Vier Britse piloten in een bommenwerper, op weg naar Nazi-Duitsland. Jong nog, met een heel leven voor zich. Waar dachten ze aan, toen ze onderweg waren? Hun gezinnen, hun vrienden, hun thuis?
Hun doel nooit bereikt, onderschept en neergestort, begraven in vreemde grond.
Ze vlogen boven een ander land, bereid hun leven te geven voor de vrijheid van anderen, in de hoop en vaste overtuiging dat anderen het ook voor hen zouden doen.
Predikant Brouwer, man van het woord, maar ook van de daad, pleegde verzet in eigen land, met gevaar voor eigen leven. Hij trok zich niet terug in zijn studeerkamer, maar verborg onderduikers in de pastorie. Hij stond op voor de goede zaak en was bereid de bezetter te bestrijden.
Pop Dijkema was bereid, aan het einde van de oorlog, met zicht op de bevrijding, zijn nek uit te steken en onder vuur de sluisbrug te bedienen, zodat de Canadezen hun opmars voort konden zetten.
Deze piloten, dominee Brouwer en Pop Dijkema zijn voorbeelden van mensen die overal in het land opstonden tegen de bezetter. Hun graven zijn hier en elke 4 mei herdenken wij hen en deze gebeurtenissen, omdat we niet anders willen en niet anders kunnen.
Niet anders willen, omdat wij onze vrijheid, hier en nu, aan hen hebben te danken. Hun daden brachten ons dichter bij de vrijheid. Hoe zou de wereld er zonder hun optreden uit hebben gezien?
Hun daden, hun acties, ook al zijn ze van 70 jaar geleden, doen een direct beroep op ons. Want onwillekeurig ga je je afvragen, wat zou ik, wat zou jij, wat zou u gedaan hebben? Zij waren bereid, maar zouden wij in dat vliegtuig zijn gestapt, zouden wij verzet hebben gepleegd, zouden wij die sluisbrug hebben geopend?
Dit is niet een kwestie van even uit je comfortzone komen, je ding doen en weer terugvallen in het vertrouwde. Wij kennen de uitkomst van de oorlog nu, zij toen nog niet. Dit was een stap in het duister, een keuze met onzekere afloop, “a leap of faith” in de taal van de piloten, een sprong in vertrouwen.
Met het instappen in het vliegtuig, met daden van verzet, met het neerlaten van de sluisbrug namen onze hoofdpersonen dit risico, willens en wetens, vol overtuiging. Wij willen hen dus graag herdenken, uit dankbaarheid, om wat ze voor ons gedaan hebben. Maar er is meer!
“Wat zou ik gedaan hebben?” of : “Zou ik ook in actie zijn gekomen?” zijn reele en intrigerende vragen. Toch hebben ze een comfortabele kant, want het is godzijdank nu geen oorlog en we leven in een vrij land. Het is een vraag over hoe je iets zou hebben aangepakt in het verleden.
Het is alsof we in een oorlogsmuseum rondlopen, ons oprecht proberen in te beelden in wat er toen is gebeurd en wat wij in zo’n situatie zouden hebben gedaan, om daarna weer het museum te verlaten.
Ik heb niets tegen de orde van alledag, maar het offer van de mensen die we vanavond herdenken, verdient dat we nog een stap verder gaan. Niet alleen: wat zou u/wat zou jij gedaan hebben, maar ook: wat doet u, wat doe jij nu?
Wat doen we vandaag de dag om de vrijheid, om de vrede te verdedigen? Welke offers zijn wij bereid te brengen voor mensen, voor landen in nood? Wat willen wij, voor een abstract begrip als vrijheid, concreet inleveren?
Want ‘blijvend vrij’ is niet hetzelfde als ‘vrijblijvend’.
Wat doen wij in ons eigen leven in de jaren ’10 van de 21e eeuw, of in welke tijd dan ook? In hoeverre zijn wij bereid van de bank te komen voor de vrijheid van een ander, groot of klein, dichtbij of ver weg?
Een intimiderende vraag, een vraag die heel dichtbij komt, want hij gaat over ons en hij gaat over nu. Een vraag die ons scherp houdt, en een vraag die wij onszelf steeds opnieuw moeten stellen. Vandaar ook dat we niet anders kunnen dan hier elke 4 mei bij stil te staan. Om de doden te herdenken, maar nog meer ook waar zij voor stonden, wat hun acties van toen betekenen voor onze inzet vandaag.
Zijn wij bereid?
2 reacties mei 4th, 2012